"Τεχνολογία Stealth και Ηλεκτρονικός Πόλεμος"

ΜΕΡΟΣ Α: «Τεχνολογία Stealth»

Στις μέρες μας, όσοι ασχολούνται έστω και κατ΄ ελάχιστο με τις εξελίξεις στον αεροπορικό (στρατιωτικό) τομέα σίγουρα θα έχουν ακούσει κάτι από τις εξής λέξεις/φράσεις: «Stealth» ή «Τεχνολογία Stealth» ή «Αόρατα αεροπλάνα από τα ραντάρ».

Αυτό που έμμεσα υποδεικνύουν όλα τα ΜΜΕ που ασχολούνται με αμυντικά (κυρίως) θέματα είναι το: ΠΟΣΟ ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ ΕΙΝΑΙ Η ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ STEALTH τόσο γι’ αυτόν που την ‘αγοράζει’ όσο και γι’ αυτόν που την δημιουργεί!

Στο παρόν άρθρο λοιπόν και στο πρώτο μέρος του θα αναλύσουμε την “Τεχνολογία Stealth” και θα προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε γιατί γίνεται τόση πολύ συζήτηση γύρω από αυτό το θέμα.

                       

           

Με τον όρο stealth ή καλύτερα stealth αεροσκάφος, εννοούμε το αεροσκάφος εκείνο το οποίο είναι αόρατο από τα ραντάρ. 

Πως όμως συμβαίνει κάτι τέτοιο; Η ανίχνευση ενός αεροπλάνου από τα ραντάρ βασίζεται στην εκπομπή ραδιοκυμάτων από τον πομπό του ραντάρ, στην ανάκλασή τους από τον στόχο και στην επακόλουθη ανίχνευση των ανακλώμενων κυμάτων από τον δέκτη του ραντάρ. Αυτό συμβαίνει (κυρίως) όταν το ίδιο το αεροσκάφος χρησιμοποιεί το ραντάρ του για να ανιχνεύσει στόχους ή όταν ο πιλότος προσπαθεί μέσω ασυρμάτου να επικοινωνήσει. Για να πραγματοποιηθεί η κατασκευή ενός τέτοιου αεροπλάνου, απαιτείται η υλοποίηση μιας παραμέτρου σχεδίασης. Ποιά είναι αυτή; Ο ΠΟΛΥΕΠΙΠΕΔΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΤΟΥ ΑΕΡΟΣΚΑΦΟΥΣ. Τι σημαίνει πρακτικά κάτι τέτοιο; Ένα stealth αεροσκάφος δεν μπορεί να έχει ούτε επιφάνειες με καμπύλη αλλά και ούτε επιφάνειες που σχηματίζουν ορθή γωνία μεταξύ τους ή να είναι παράλληλες! Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα τη σκέδαση της προσπίπτουσας ακτινοβολίας σε συγκεκριμένες κατευθύνσεις, ελαττώνοντας έτσι τις πιθανότητες εντοπισμού του από τα εχθρικά ραντάρ. Έτσι, χρησιμοποιώντας επιφάνειες με πολλά επίπεδα καταφέρνουν τα ανακλώμενα ραδιοκύματα να μην κατευθύνονται προς το ραντάρ. Είναι απόλυτο όμως αυτό; Η πράξη έχει δείξει πως όχι! Ένα αεροσκάφος stealth κατασκευασμένο από επιφάνειες πολλών επιπέδων είναι εφικτό να ανιχνευθεί από ραντάρ στην μοναδική περίπτωση που η εκπεμπόμενη από το ραντάρ ακτίνα ‘πέσει κάθετα’ σε μία από τις επιφάνειες του αεροσκάφους.

                                     

Η τεχνολογία stealth, στην απλοϊκή της μορφή, βασίζεται στην ανάκλαση των ηλεκτρομαγνητικών κυμάτων του φωτός έτσι ώστε η γωνία πρόσπτωσης των κυμάτων αυτών να ισούται με τη γωνία ανάκλασης.

Άρα λοιπόν, αυτοί που προσπαθούν να κατασκευάσουν stealth αεροσκάφη προσπαθούν να τους ‘δώσουν’ το χαρακτηριστικό της μηδενικής ανακλαστικότητας ραδιοκυμάτων! RADAR means “Radio Detecting And Ranging” & STEALTH means “Avoiding Detection”. So “RADAR STEALTH TECHNOLOGY is used to prevent the detection of aircrafts from radar systems).

"Τυπική οθόνη RADAR"

Τεχνολογία Stealth. Κάτι καινούριο; ή υπήρχε και παλαιότερα;
Πολλοί πιστεύουν πως η Τεχνολογία Stealth προήλθε εξαιτίας της ραγδαίας ανάπτυξης των τεχνολογικών επιτευγμάτων, κυρίως ηλεκτρονικών. Αυτό που ισχύει όμως, είναι ότι η ανάπτυξη αυτή βοήθησε στην εξέλιξή της τεχνολογίας αυτής και στην τελειοποίηση της (αν μπορούμε να πούμε πως θα υπάρξει!).
Stealth αεροσκάφη εντοπίζονται κοντά στο τέλος του Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, κατά τη διάρκεια του οποίου άρχισε να χρησιμοποιείται συστηματικά το ραντάρ σε διάφορες στρατιωτικές επιχειρήσεις/αποστολές. Την πρωτιά στη κατασκευή stealth αεροσκάφους κατέχει ένα γερμανικό jet βομβαρδιστικό το οποίο όμως ποτέ δε μπήκε στη γραμμή παραγωγής λόγω της λήξης του πολέμου. Παρόλο αυτά, Αμερικάνοι βρήκαν ένα πρότυπο του αεροσκάφους αυτού και το μετέφεραν στις ΗΠΑ για μελέτη. Βασικό σχεδιαστικό χαρακτηριστικό του αεροσκάφους αυτού ήταν η απουσία ατράκτου και ουραίου, κάτι που βοηθούσε στη μειωμένη ανάκλαση ραδιοκυμάτων. Έτσι θα μπορούσε να πεί κανείς πως ήταν στην ουσία μια τεράστια ιπτάμενη “φτερούγα”, που όντως έτσι ήταν! Το σχεδιαστικό μοτίβο αυτό, όπως θα δούμε και παρακάτω, αποτέλεσε "must" επιλογή για τους κατασκευαστές.  

Το πρώτο επίσημα stealth αεροσκάφος που μπήκε στη γραμμή παραγωγής ήταν το 1988 το αμερικανικό F-117. Το αεροσκάφος αυτό, χρησιμοποιώντας τη τεχνολογία της ανάκλασης που αναφέραμε παραπάνω και σε συνδυασμό με χρήση ειδικής βαφής, ήταν αόρατο από τα ραντάρ! Λόγω σχεδίασης όμως, από αεροδυναμικής πλευράς ήταν σε πολύ χαμηλά επίπεδα με ότι αυτό συνεπάγεται στις επιδόσεις και στην πλεύση του. Αποσύρθηκε από την ενεργό δράση το 2008.  

"Lockheed F-117 Nighthawk"

Έπειτα από το F-117, ακολούθησε το αμερικανικό stealth βομβαρδιστικό Β-2. Το συγκεκριμένο αεροσκάφος αποτελεί ακόμη και σήμερα ένα τεράστιο project stealth τεχνολογίας τόσο για την Αμερική όσο και για τον καθέναν από εμάς ξεχωριστά που ενδιαφέρεται για το κάτι παραπάνω για αυτήν τη τεχνολογία. Και γιατί αυτό; Λόγω της ύπαρξης ανιχνευτών θερμικής εκπομπής, το Β-2 φέρει τις εξαγωγές των κινητήρων του στο πάνω μέρος της “φτερούγας” του –αφού αυτή τη μορφή έχει– για να μην αφήνει θερμικό ίχνος/στίγμα, η επίστρωσή του εξασφαλίζει ηχητική και οπτική αναγνώριση και αποτελεί ένα από τα καλύτερα διαφυλαγμένα απόρρητα στην ιστορία των ΗΠΑ. Η επίστρωση αυτή όμως απαιτεί και υψηλά επίπεδα απαίτησης σε συντήρηση. Έτσι, το αεροσκάφος πρέπει να σταθμεύει σε κλιματιζόμενο υπόστεγο πλάτους όσο και αυτό των πτερύγων του, δηλαδή 52 μέτρα και πολλά ακόμη!

"B-2 Spirit"

Νέα εποχή κατασκευής stealth αεροσκαφών.
Με την πάροδο των χρόνων τόσο η καλύτερη κατανόηση της stealth τεχνολογίας όσο και η εξέλιξη των ηλεκτρονικών υπολογιστών, έχουν φέρει τον σχεδιασμό των “αόρατων” αεροπλάνων σε ένα επίπεδο που θυμίζουν όντως αεροπλάνα με τη μορφή που τα φαντάζεται ο καθένας μας, αφήνοντας (για λίγο) τη σχεδίαση τύπου “φτερούγας”. 

Κλασσικά παραδείγματα “νεότερου” σχεδιασμού αποτελούν τα αμερικανικά F-22, F-35, το ρωσικό Su-57 και τα κινέζικα Chengdu J-20 και Shenyang J-31. 

"F-22 Raptor"

"Su-57"

Πόσο σημαντικό είναι λοιπόν για μία χώρα να έχει στη κατοχή της stealth αεροσκάφος;

Η ερώτηση αυτή είναι μάλλον ρητορική! Η αεροπορική υπεροχή, είναι σήμερα ο Νο1 παράγοντας! Σκεφτείτε το εξής: οι ΗΠΑ θα δαπανήσουν 382 δισεκατομμύρια δολάρια για να προμηθευθούν 2.443 αεροσκάφη F-35. Έτσι, το F-35 θα είναι το πιο ακριβό αμυντικό σύστημα στο κόσμο! 

"F-35"

"The Effect of Carbon Fibre Body Panels on Aircraft RCS"

ΜΕΡΟΣ Β: «Ηλεκτρονικός Πόλεμος»

Ο Ηλεκτρονικός Πόλεμος (EW), έτσι όπως αποκαλείται σήμερα, είναι ένα πολύ σημαντικό κομμάτι για την επιτυχή υλοποίηση αεροπορικών επιχειρήσεων! Με τον όρο αυτό, εννοείται οποιαδήποτε πολεμική ενέργεια που έχει να κάνει με τη χρήση του ηλεκτρομαγνητικού φάσματος με απώτερο σκοπό την επίθεση σε κάποιο εχθρό ή την παρεμπόδιση επιθέσεων από αυτόν!

Πλέον χώρες που σκοπεύουν (αν μπορούμε να το πούμε αυτό) να επιτεθούν σε άλλες χώρες, έχουν υιοθετήσει το δόγμα: “AIRLAND BATTLE” που σημαίνει: συνδυασμός αεροπορικών δυνάμεων και δυνάμεων υποκλοπών. Έτσι λοιπόν μια χώρα δαπανώντας κονδύλια για αγορά συσκευών και συστημάτων ηλεκτρονικού πολέμου, θα είναι σε θέση να υποκλέπτει και να παρεμβαίνει στα αμυντικά ραντάρ του εχθρού, στα επικοινωνιακά συστήματά του, κτλ. Υπάρχουν τόσο επίγεια όσο και εναέρια -εγκατεστημένα σε αεροσκάφη- τέτοια μέσα. Όσον αφορά τα επίγεια μέσα, ένα υπερσύγχρονο σύστημα είναι το DFINT-3, το οποίο χρησιμοποιεί η Τουρκία. Πρόκειται για ένα κινητό σύστημα ραδιογωνομετρήσεως και υποκλοπής επικοινωνιακών συστημάτων που τοποθετείται πάνω σε στρατιωτικά οχήματα. Είναι εφοδιασμένο με υπερσύγχρονο GPS και ηλεκτρονική πυξίδα και με χαρακτηριστικά: i) συχνότητα λειτουργίας 20 – 1000 MHz, ii) ακρίβεια ραδιογωνομετρήσεως 2 ms, iii) αποδιαμόρφωση AM/FM/CW/PULSE/SSB, iv) πανκατευθυντική κεραία υποκλοπής 20 – 100 MHz και λογαριθμοπεριοδική κεραία 100 – 1000 MHz, v) αυτόματο τύπο καταγραφής με ενεργοποίηση μέσω φωνής δια του φέροντος κύματος συνεχής και vi) ταχύτητα σαρώσεως 500 MHz ανά δευτερόλεπτο.

Άρα λοιπόν, η λέξη “πόλεμος” όπως τη φαντάζονται πολλοί με τη σημασία που είχε αποδοθεί παλαιότερα, δεν υφίσταται σήμερα!

"Ένα πραγματικά δραματικό στιγμιότυπο από τα χρόνια του Πολέμου στο Βιετνάμ. F-105D της USAF προσπαθεί να αποφύγει πύραυλο SA-2 που έχει εκτοξευτεί εναντίον του"

Μέχρι και τα μέσα της δεκαετίας του ’80 τα μαχητικά αεροσκάφη των μεγάλων δυνάμεων ήταν στην πλειοψηφία τους εξοπλισμένα μόνο με δέκτες προειδοποίησης ραντάρ (RWR - Radar Warning Receivers) καθώς και εκτοξευτές θερμοβολίδων και αερόφυλλων (flares & chaffs). Τότε, Πολεμική Αεροπορία της Ελλάδος για να αντιμετωπίσει το φαινόμενο του ηλεκτρονικού πολέμου εξόπλισε τα μαχητικά της (Mirage F-1CG, F-4E και A-7H) με RWR τύπου ALR-66 και εγκατέστησε στα Α-7Η και F-4E (στα Mirage όχι) ειδικούς φορείς εκτόξευσης θερμοβολίδων και αερόφυλλων τύπου ALE-40.

"H ασπρόμαυρη φωτογραφία αυτού του ελληνικού Mirage F-1CG είναι από την ημέρα της επίσημης ένταξης του τύπου σε υπηρεσία το Νοέμβριο του 1975. Στην αρκετά μεταγενέστερη φωτογραφία (τέλη δεκαετίας του ’90) του κάθετου σταθερού ενός τέτοιου μαχητικού, φαίνεται η προσθήκη των κεραιών του συστήματος RWR τύπου ALR-66. H εγκατάσταση του έγινε στις αρχές της δεκαετίας του ΄80. (Aρχείο Defencereview.gr)"

Τότε τη δεκαετία του ’80, αυτός που θα είχε τις περισσότερες πιθανότητες επιβίωσης στο πεδίο της μάχης ήταν αυτός που θα έβλεπε πρώτος τον στόχο, θα τοποθετούνταν καλύτερα απέναντί του και θα τον εγκλώβιζε χωρίς να γίνει ορατός. Πλέον όμως τα σύγχρονα συστήματα ηλεκτρονικού πολέμου που τοποθετούνται σε μαχητικά αεροσκάφη έχουν διαφοροποιήσει αρκετά τη κατάσταση! Εχθρικός στόχος μπορεί να αναγνωρισθεί και να εξουδετερωθεί από αρκετά χιλιόμετρα μακριά αφού έχουν τη δυνατότητα εγκλωβισμού και εκτέλεσης αποτελεσματικής βολής από οποιαδήποτε γωνία και εκτός γραμμής σκόπευσης. Το ρωσικό Su-57 εξουδετερώνει στόχο από 200 χιλιόμετρα απόσταση! Τα σύγχρονα μαχητικά αεροσκάφη, στη προσπάθεια μη εντόπισής τους, μπορούν να πετούν με περιορισμένο ηλεκτρομαγνητικό ίχνος (RCS – Radar Cross Section) και περιορισμένο θερμικό ίχνος με κατάλληλη διαμόρφωση της εξαγωγής των κινητήρων τους. Ακόμη, μπορούν να πετούν με τα ραντάρ τους σε λειτουργία silent mode. Ακόμη, η χρήση προηγμένων συστημάτων επικοινωνιών και ζεύξης (μεταφοράς και λήψης) δεδομένων και εικόνας (data link) έχει αλλάξει τελείως το τρόπο διεξαγωγής των αεροπορικών επιχειρήσεων.  

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗΣ ΤΟΥ ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΔΙΕΞΑΓΩΓΗΣ ΤΩΝ ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΣΗΜΕΡΑ 

Έστω ότι πετάνε μαζί δύο ελληνικά F-16 (ένα Block 52+ και ένα Block 52M) και δύο ελληνικά Mirage 2000-5Mk. Σε περίπτωση εμπλοκής ή άσκησης, μόνο το ένα μαχητικό έχει το ραντάρ του ανοικτό, “περνώντας” εικόνα και στα υπόλοιπα τα οποία δεν εκπέμπουν (το ραντάρ τους σε silent mode), καθιστώντας έτσι πιο δύσκολη τη στοχοποίησή τους από τον εχθρό και τις παρεμβολές αυτού. Κατά την διάρκεια της εμπλοκής, κάθε ένα από τα πληρώματα της τετράδας, βλέπει ποιος έχει εγκλωβίσει ποιόν και επιλέγει το δικό του στόχο, είτε την κάλυψη ενός φίλιου μαχητικού. Βλέπει επίσης ποιος έχει κάνει βολή εναντίον ποιού στόχου, ενώ στο Block 52M (335 Μοίρα), επειδή η αποτύπωση της εικόνας γίνεται επάνω σε κινούμενο ναυτιλιακό χάρτη, μπορεί να δει και τη θέση του σε σχέση με όλα τα υπόλοιπα εμπλεκόμενα αεροσκάφη στο χώρο! Κάθε αεροσκάφος του σχηματισμού μπορεί να εκτελέσει βολή πυραύλου BVR, ηλεκτρομαγνητικής καθοδήγησης ακόμη και εναντίον στόχου που βρίσκεται πίσω του, λαμβάνοντας συνεχώς τα στοιχεία της θέσης, της ταχύτητας και του ύψους από το ραντάρ άλλου μαχητικού! Οι δυνατότητες αυτές γίνονται ακόμη ευρύτερες και μεγαλύτερες, αν μέσω Data Link προδιαγραφών LINK 16 μπορεί να γίνει μετάδοση στοιχείων και εικόνας από αεροσκάφη έγκαιρης προειδοποίησης, επικοινωνιών, διοίκησης και ελέγχου (C4I), για όσες βέβαια αεροπορικές δυνάμεις έχουν την πολυτέλεια να διαθέτουν τέτοιες πλατφόρμες. 

Κατανοεί λοιπόν κανείς σε τι επίπεδο βρίσκονται σήμερα οι πολεμικές επιχειρήσεις!!!

 ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Ένα από τα αντιπροσωπευτικότερα δείγματα που έκανε σαφή την εξέλιξη των συστημάτων ηλεκτρονικού πολέμου, είναι το σύστημα αυτοπροστασίας ICMS 2000Mk.1 των Mirage 2000EG/BG. Η εγκατάσταση του συστήματος αυτού στα Mirage από το 1996 και μετά, τα κατέστησε ιδιαίτερα δύσκολους αντιπάλους για τα F-16C/D Block 30, παρά το γεγονός ότι το ραντάρ APG-68 των F-16C/D Block 30, ήταν κατά πολύ ανώτερο σε όλες τις λειτουργικές του διαμορφώσεις σε σχέση με το γαλλικό RDM-3 της Thomson-CSF τότε! Σύμφωνα με μαρτυρίες πολλών ιπτάμενων της Πολεμικής Αεροπορίας που υπηρέτησαν στις Moίρες των Block 30 και -50, ήταν σχεδόν αδύνατος ο εγκλωβισμός και η βολή πυραύλου BVR εναντίον Mirage 2000EG/BG με το ICMS 2000 σε κανονική λειτουργία! Πολλοί ήταν οι ιπτάμενοι που σε διαφορετικούς χρόνους επιβεβαίωσαν ότι ακόμα και όταν τα Mirage 2000EG ήταν εγκλωβισμένα, με την ενεργοποίηση του ICMS 2000 ο εγκλωβισμός «έσπαγε» άμεσα και στις οθόνες τους έβλεπαν ξαφνικά δεκάδες ψευδοστόχους που δεν μπορούσαν να διαχωρίσουν!

Λειτουργία και εγκατάσταση των συστημάτων ηλεκτρονικού πολέμου

Αυτό που πρέπει να τονίσουμε είναι ότι τα συστήματα αυτά καθώς και τα υποσυστήματά τους (παρεμβολέας, RWR, εκτοξευτής αναλώσιμων, κτλ) τοποθετούνται εσωτερικά στο αεροσκάφος, χάριν του μικρού τους μεγέθους και του χαμηλού τους βάρους και αποτελούν κομμάτι του εξοπλισμού του αεροσκάφους. Ακόμη, διαθέτουν δική τους ξεχωριστή μονάδα ελέγχου λειτουργίας και διαχείρισης και είναι διασυνδεδεμένα με τους υπόλοιπους αισθητήρες, ώστε να αξιολογούν αυτόνομα τις απειλές. Εκτός από το να αντιμετωπίζουν τις απειλές, τις καταγράφουν και τις ταξινομούν σε δική τους βάση δεδομένων. Αρκεί μονάχα η ενεργοποίηση του συστήματος αυτού. Από εκεί και πέρα, το σύστημα αυτόματα αναλαμβάνει την αντιμετώπιση της εχθρικής απειλής και την επιλογή του χρόνου και της συχνότητας εκτόξευσης των αναλώσιμων (θερμοβολίδων και αερόφυλλων).

"Chaff and flare dispensers on a U.S. Army UH-60L Blackhawk"

"NH-90 Helicopter: Chaff"

"CH-47F Chinook: Chaff"

Ας αναλύσουμε τώρα τους Παρεμβολείς (Jammers).

Πρόκειται και ηλεκτρονικό σύστημα που “μπερδεύει” ουσιαστικά το αντίπαλο σύστημα του εχθρού. Διακρίνονται σε παρεμβολείς θορύβου και παρεμβολείς παραπλάνησης. Και οι δύο τύποι αυτοί έχουν την ίδια φιλοσοφία λειτουργίας. Περιλαμβάνουν δέκτη (receiver) ο οποίος λαμβάνει τα σήματα (δηλαδή, την ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία) που εκπέμπεται από τα ραντάρ, επεξεργαστή (processor) για την ανάλυση των σημάτων αυτών και την κατηγοριοποίηση των απειλών ο οποίος αντιλαμβάνεται ποια είναι τα σήματα εγκλωβισμού και έναν πομπό (tunable transmitter) ο οποίος μπορεί να εκπέμψει σε συγκεκριμένα φάσματα (εύρος) συχνοτήτων.

Οι παρεμβολείς θορύβου εκπέμπουν σήματα υπό μορφή ηλεκτρικού θορύβου όταν δέχονται ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία από ραντάρ, δημιουργώντας έτσι «επιστροφές» που επικαλύπτουν αυτές των ραντάρ, εξαφανίζοντας το αεροσκάφος-φορέα από τις οθόνες των ελεγκτών αεράμυνας. Όταν το αεροσκάφος (φορέας) του παρεμβολέα, πετά κοντά στο ραντάρ της εχθρικής αεράμυνας, απαιτείται ο παρεμβολέας να στέλνει προς αυτό σήματα θορύβου με πολύ μεγαλύτερη ισχύ. Αυτό συμβαίνει γιατί η κανονική επιστροφή του ραντάρ σε μικρές αποστάσεις, είναι πιο ισχυρή φυσικά από ότι σε μεγάλες! Έτσι ο ελεγκτής μπορεί να αντιληφθεί την παρεμβολή, οπότε αλλάζει τη συχνότητα εκπομπής του συστήματός του (ραντάρ) για να την αποφύγει. Και αυτή με τη σειρά της είναι μία από τις βασικές τεχνικές λειτουργίας των συστημάτων ηλεκτρονικών αντί-αντιμέτρων Εlectronic Counter-Counter Measures).

Οι παρεμβολείς παραπλάνησης δεν αποκρύπτουν την παρουσία του αεροσκάφους (φορέας) αλλά δημιουργώντας επιστροφές σημάτων, παρόμοιες με αυτές του ραντάρ, εμφανίζουν στις οθόνες των ελεγκτών πολλούς ψευδοστόχους, φτάνοντας τους υπολογιστές επεξεργασίας σημάτων σε κατάσταση κορεσμού! Με τη σειρά τους οι παρεμβολείς παραπλάνησης χωρίζονται σε δύο κατηγορίες. Στους παρεμβολείς δημιουργίας ψευδοστόχων και τους παρεμβολείς καταστροφής σημάτων εγκλωβισμού (track brakers). Οι παρεμβολείς δημιουργίας ψευδοστόχων λειτουργούν σε διαμόρφωση track while scan, δημιουργώντας γύρω από το αεροσκάφος (φορέας), ψεύτικους σχηματισμούς δεκάδων αεροσκαφών. Οι παρεμβολείς καταστροφής των σημάτων εγκλωβισμού (track brakers), δημιουργούν σήματα εγκλωβισμού μεγαλύτερης ισχύος από τα πραγματικά, προκειμένου να τα καλύψουν ως επιστροφές και να δώσουν έτσι τη λάθος εικόνα για την θέση, την ταχύτητα και το ύψος του αεροσκάφους (φορέας) στα ραντάρ εγκλωβισμού, “σπάζοντας” τελικά τον εγκλωβισμό του πραγματικού στόχου. Αποτέλεσμα είναι η εσφαλμένη καθοδήγηση των ΑΑ πυραύλων και πυροβόλων του εχθρού.

Άλλα συστήματα αντιμέτρων.

Για την αντιμετώπιση των πυραύλων καθοδήγησης υπερύθρων και λέιζερ, πέραν της χρήσης θερμοβολίδων, έχουν αναπτυχθεί και άλλα τέτοια συστήματα. Ένα τέτοιο σύστημα είναι εγκατεστημένο στα ελικόπτερα Apache AH-64A της Ελληνικής Αεροπορίας Στρατού (HAA). Είναι το (IRCM) ALQ-144.  

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: 1) Άρθρο με τίτλο: «Ηλεκτρονικός Πόλεμος (Μέρος Β και Γ)» του Γιάννη Νικήτα στην ιστοσελίδα www.defencereview.gr
2) Άρθρο με τίτλο: «ΑΝ ΞΕΣΠΑΣΕΙ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΠΑΝΩ ΑΠΟ ΤΟ ΑΙΓΑΙΟ…» του Νίκου Χειλαδάκη στην ιστοσελίδα www.triklopodia.gr                3) https://defencyclopedia.com/2015/01/11/explained-how-stealth-technology-works/                       4) https://en.wikipedia.org/wiki/Stealth_technology

5) Άρθρο με τίτλο: "Stealth: η 《τέχνη》να είσαι αόρατος, του Χάρη Βάρβογλη στην ιστοσελίδα: www.tovima.gr